Zboża jare – wszystko, co musisz wiedzieć

Najczęściej uprawiane w polskich gospodarstwach odmiany zbóż różnią się od siebie m.in. terminem wysiewania oraz okresem wegetacyjnym. Z tego względu powstał podział na zboża jare i ozime.

Z tego artykułu dowiesz się:

• czym są zboża jare,
• jakie są ich rodzaje,
• kiedy je wysiewamy i zbieramy,
• jakie chwasty i choroby grzybowe zagrażają zbożom jarym,
• jakie szkodniki zagrażają zbożom jarym
• jakie środki ochrony stosować w uprawach.

Czym są zboża jare?

Zboża jare to uprawne rośliny jednoroczne, które są wysiewane wczesną wiosną, na przełomie marca i kwietnia, a ich cały cykl rozwojowy zachodzi w jednym okresie wegetacyjnym. Nie potrzebują przejściowego okresu niskich temperatur by zakwitnąć, dlatego w krótkim czasie uzyskujemy plon.

Glebę do ich siewu przygotowuje się wiosną, a na obfitość plonu wpływa zaplanowanie ilości roślin w jednostce zasiewu oraz jego kolejność. Dla roślin jarych największym zagrożeniem są wiosenne przymrozki.

Jakie rodzaje zbóż jarych wyróżniamy?

Wśród zbóż jarych wyróżniamy kilka odmian, z czego każda dzieli się na poszczególne podtypy. Najważniejsze z nich to:

• pszenica zwyczajna i jej odmiany: Francis, Itaka, Etolia, Manstra, KWS Dorium, Syntia, Werwa i WPB Pebbles,
• żyto jare i jego odmiany: Bojko, SN Ananke i SM Elara,
• pszenżyto jare i jego odmiany: Andrus, Hugo, Dublet, Kargo, Mamut, Mieszko, Mazur, Milewo, Milkaro, Sopot, Puzon, Nagano, Erwin, Odys, Santos, Gucio, Impetus i Kompan,
• jęczmień jary i jego odmiany: Avous, Burbon, KWS Jessie, Laser, Loxton, Wirtuoz, Trofeum, Skytha, Schiwaggo, RGT Kepler, Rekrut i Poemat,
• owies zwyczajny i jego odmiany: Kozak, Bingo, Gepard, Arkan, Breton, Gniady, Huzar, KWS Contender, Ocre, Poker, Agent, Figaro, Refleks, Armani, Komfort, Perun, Amant n., Romulus, Lion, Rambo, Nawigator, Harnaś, Monsun, Zuch, Paskal, Siwek n., MHR Harem n. Romulus, Arden, Krezus.

Oprócz powyższej klasyfikacji zboża jare można podzielić także ze względu na ich przeznaczenie. Jedne zbiera się na ziarno do wypieków, inne do produkcji napojów browarniczych, a jeszcze inne to odmiany pastewne, przeznaczone głównie na paszę dla zwierząt.

Odmiany pszenicy jarej dzielimy ze względu na jej jakość:

• elitarne (E) – wysoka wartość przemiałowa, przeznaczona do produkcji najlepszej jakości mąki,
• chlebowe (B) – przeznaczona do produkcji dobrej jakości mąki, idealnej do wypieków,
• jakościowe (A) – przeznaczona do produkcji bardzo dobrej jakości mąki,
• pozostałe (C).

Pszenica jara

Pszenica jara ma wysokie wymagania, jeśli chodzi o przedplon i stanowiska. W naszych warunkach najlepszym przedplonem dla pszenicy jarej są rośliny niezbożowe, a także owies. Wysiew pszenicy jarej należy rozpocząć jak najwcześniej, aby mogła rozwinąć silny system korzeniowy i dzięki temu lepiej poradzić sobie z niesprzyjającymi warunkami pogodowymi.

Wczesny termin siewu wydłuża okres wegetacji, w szczególności okres krzewienia i fazę strzelania w źdźbło. Sprzyja to krzewistości produkcyjnej, zwiększeniu powierzchni asymilacyjnej liści i wydłużeniu okresu pobierania składników pokarmowych z gleby. Poza tym wysiana wcześnie pszenica jest bardziej odporna na szkodniki i patogeny.

Optymalna ilość wysiewu wynosi od 350 do 450 nasion/m². Należy używać kwalifikowanego materiału siewnego.

Żyto jare

Żyto jare może być wysiewane w siewie czystym, w zasiewach mieszanych z roślinami motylkowatymi, w mieszankach zbożowych z dwóch gatunków zbóż oraz jako roślina podporowa. W porównaniu z innymi, żyto jare ma niewielkie wymagania glebowe i termiczne.

Można wysiewać je na kompleksach żytnich słabych i dobrych, gdzie są gleby lekkie i o niskim pH, gdyż jest odporne na działanie jonów glonu. Wykazuje bardzo dobre plonowanie na kompleksach żytnich bardzo dobrych. Nie jest wrażliwe na niedobory wody, choć długotrwała susza może znacząco obniżyć plon.

Najlepszymi przedplonami dla żyta jarego są: jęczmień, owies, ziemniaki i rośliny strączkowe. Żyto jare wymaga bardzo wczesnego wysiewu. Najlepiej wykonać go pod koniec marca lub na początku kwietnia, a jeżeli pogoda sprzyja, można to zrobić nawet w lutym, gdyż żyto jare cechuje się dużą mrozoodpornością.

Obsada roślin powinna wynosić 300-350 sztuk/m², co wymaga wysiania około 120-130 kg/ha. Wczesny siew wymaga obniżenia tej ilości o 20 kg/ha, a późny siew – zwiększenia dawki o 30 kg/ha.

Pszenżyto jare

Pszenżyto jare można uprawiać w siewie czystym oraz mieszankach zbożowych i zbożowo-strączkowych. Gatunek ten wykorzystuje się głównie jako paszę dla zwierząt. Zalecanym przedplonem są rośliny okopowe na oborniku, strączkowe grubonasienne, motylkowe oraz mieszanki zbożowo-strączkowe. Ze zbóż najlepszym przedplonem jest owies.

Jeśli chodzi o wymagania glebowe, pszenżyto jare dobrze wzrasta na glebach kompleksu żytniego dobrego oraz bardzo dobrego w dobrej kulturze. Wysiew powinien nastąpić jak najwcześniej, gdy tylko gleba osiągnie odpowiedni poziom wilgotności.

Na ilość wysiewu wpływ ma gleba, nawożenie, termin oraz jakość materiału siewnego i wynosi około 400-500 ziaren/m², czyli optymalnie 180-220 kg/ha. Ziarno przed siewem należy zaprawić.

Jęczmień jary

Jęczmień jary to ważna roślina pastewna i wykorzystuje się go przede wszystkim w celach browarnych. Ma dość duże wymagania glebowe i termiczne, ponieważ posiada słabo rozwinięty układ korzeniowy. Jest też bardzo wrażliwy na kwaśne pH gleby, niskie temperatury oraz niedobór lub nadmiar wody, zwłaszcza w początkowych fazach rozwojowych.

Wysokie plony w ziarnach są możliwe po zastosowaniu dobrego przedplonu. Zaliczamy do niego buraka cukrowego, ziemniaka i kukurydzę, ze zbóż jest to owies. Jęczmień jary należy wysiewać wcześnie, w zależności od wilgotności gleby.

Najlepiej, gdy gleba ma pH 5,5-7,2 i jest zasobna w wodę oraz składniki pokarmowe. Zaleca się uprawiać go na glebach kompleksu pszennego bardzo dobrego, pszennego dobrego, pszennego wadliwego oraz żytniego bardzo dobrego klas bonitacyjnych I-IVa.

Owies jary

Owies jary można wysiewać najwcześniej ze wszystkich zbóż jarych, gdyż kiełkuje już w 2 stopniach Celsjusza. Stanowi dla większości zbóż dobry przedplon. Sam najlepiej wzrasta po przedplonie z roślin okopowych, lucerny oraz żyta.

Pełni ważną funkcję fitosanitarną, gdyż jego korzenie wytwarzają substancje hamujące rozwój grzybów i wydzielają je do rizosfery. Jest jedynym rodzajem zboża, którego nie atakują choroby podstawy źdźbła.

Posiada niewielkie wymagania glebowe i dobrze znosi niskie pH, ma natomiast duże wymagania, jeśli chodzi o nawodnienie, zwłaszcza w fazie strzelania w źdźbło do fazy kłoszenia. Dobrze sobie radzi na glebach o pH 4,5-7,2. Jego atutem jest mała wrażliwość na niskie temperatury występujące wczesną wiosną.

Wysiewa się go już na początku marca do gleby, która zachowała wilgoć roztopową i z pierwszych opadów. Opóźnianie wysiewu grozi trafieniem na wiosenne susze, co może się przyczynić do spadku jakości plonu. Owies dobrze się krzewi, ale tylko połowa bocznych pędów strzela w źdźbło. Optymalna ilość wysianych nasion wynosi 500-650 ziarniaków/m² lub 170-220 kg/ha.

Może Cię zainteresować: Zboża ozime – wszystko, co musisz wiedzieć

Termin siewu i zbioru zbóż jarych

Aby uzyskać wysokie plony najwyższej jakości, zboża jare należy wysiewać jak najwcześniej, gdy tylko wilgotność gleby na to pozwoli. W zależności od gatunku, termin siewu przypada na okres od 20 marca do 10 kwietnia. Jedynie owies, ze względu na mrozoodporność, można wysiewać wcześniej, między 15 marca, a 10 kwietnia. Zbiór rozpoczyna się w sierpniu.

Poniżej przedstawiamy optymalne terminy wysiewu zbóż jarych w poszczególnych rejonach Polski.

• Polska zachodnia i południowo-zachodnia:

owies, pszenica, żyto – 15-25 marca; jęczmień – 15-30 marca;

• Polska centralna i południowa:

owies, pszenica, żyto – 20-30 marca; jęczmień – 25-30 marca;

• Polska północna i wschodnia:

owies, pszenica, żyto – 25 marca-5 kwietnia; jęczmień – 30 marca-10 kwietnia;

• Polska północno-wschodnia:

owies, żyto – 1-10 kwietnia; jęczmień – do 15 kwietnia.

Chwasty występujące w zbożach jarych

Szkodniki występujące w zbożach jarych

Choroby występujące w zbożach jarych

Trzecie zagrożenie dla upraw zbóż jarych stanowią choroby grzybowe. Ryzyko ich wystąpienia jest bardzo wysokie, zwłaszcza w okresie wegetacji. Najgroźniejsze z nich występujące w zbożach jarych to:

• mączniak prawdziwy zbóż i traw,
• septorioza paskowana liści pszenicy,
• septoriozy liści,
• brunatna plamistość liści,
• łamliwość źdźbła,
• ostra plamistość oczkowa,
• rdza żółta,
• rdza brunatna,
• rynchosporioza.

Lustracje plantacji należy wykonać w fazie BBCH 37-49, aby wykryć wczesne objawy chorobowe, a w sprzyjających im warunkach nawet wcześniej, w fazie BBCH 32-39.

W przypadku zagrożenia chorobami grzybowymi należy wykonać zabiegi zapobiegawcze i interwencyjne fungicydami systemicznymi. Ich zadaniem jest ochrona upraw przed patogenami chorobotwórczymi i organizmami grzybopodobnymi. Sprawdź fungicyd systemiczny Strobe 250 SC.

Należy przy tym bardzo pilnować dawki oraz terminu zabiegu, w przeciwnym razie okażą się mało skuteczne. Ochrona fungicydowa obejmuje trzy podstawowe zabiegi grzybobójcze określane jako T1, T2 i T3.

Pierwszy zabieg ma za zadanie chronić przed chorobami podstawy źdźbła oraz patogenami atakującymi dolne liście. Oprysk T1 jest najważniejszy i należy go wykonać jak najszybciej – w fazie pierwszego kolanka albo na początku fazy strzelania w źdźbło.

Zabieg T2 wykonuje się w fazie liścia flagowego i podflagowego. Wymagają one szczególnej ochrony przed grzybami, gdyż są to organy asymilacyjne. Od ich zdrowia zależy więc wysokość plonu.

Ostatni zabieg T3 wykonujemy po fazie kłoszenia, po to, by zagwarantował plon dobrej jakości. Chroni on zboża przed zakażeniem grzybami z rodziny Fusarium, skażeniem mykotoksynami i chorobami kłosów.

Jakie środki ochrony roślin stosować na uprawę zbóż jarych?

ProAgri oferuje sprawdzone środki ochrony roślin, które warto stosować, by dbać o uprawę zbóż jarych i ozimych. W naszej ofercie posiadamy zarówno preparaty chwastobójcze, przeciwgrzybowe, jak i owadobójcze. Ich stosowanie jest w pełni bezpieczne dla upraw, gdyż odznaczają się selektywnym działaniem.

Zawarte w nich substancje czynne pozwalają na eliminowanie szerokiego spektrum chwastów, szkodników i grzybów zagrażających uprawom. Zachęcamy do zapoznania się z ofertą środków ochrony roślin w naszym sklepie internetowym.