ProAgri » Blog » Środki ochrony roślin – czym są? Ich rodzaje i zasady stosowania
Uprawa roślin wiąże się z koniecznością inwestycji pokaźnych środków finansowych oraz ze znacznym nakładem pracy. W okresie wielu miesięcy prowadzenia plantacji jest ona narażona na działanie różnych czynników, które mogą przyczynić się do obniżenia jakości oraz ilości plonu handlowego. W konsekwencji czego może spaść opłacalność uprawy. Część tych czynników jest niezależna od rolnika np. przebiega warunków pogodowych, a na inne ma on bardzo duży wpływ – cały szereg zabiegów agrotechnicznych począwszy do uprawy roli a kończąc na aplikacji środków ochrony roślin. Właśnie stosowaniu środków ochrony roślin przyjrzymy się szerzej w poniższym artykule.
Roślina uprawna w trakcie sezonu wegetacyjnego narażona jest na negatywne odziaływanie czynników biologicznych min. chwastów, czyli rośliny niepożądanych w uprawie, insektów (szkodników) wywołujących straty w plonie swoim żerowaniem oraz grzybów patogenicznych. Zaniechanie ochrony chemicznej często prowadzi do znacznego spadku poziomu plonowania i nie pozwala w pełny sposób wykorzystać potencjał plonowania danej odmiany oraz korzyści, które niosą inne zabiegi agrotechniczne np. nawożenie mineralne.
Decydując się na uprawę zbóż, rzepaku i innych gatunków roślin, rolnik musi zdawać sobie sprawę z tego, że sukces uprawy w znacznym stopniu zależy od jego postępowania. Wsparciem decyzji mogą być różnego rodzaju materiały doradcze – filmy, ulotki, komunikaty, które podpowiadają, kiedy i jakie stosować środki, czy na co zwracać uwagę przed ich aplikacją. Jednak najważniejszym elementem decydującym o podjęciu decyzji o zabiegu środkami ochrony roślin powinna być lustracja polowa. Jej efektem jest odpowiedni dobór środków ochrony roślin do sytuacji: fazy rozwojowej rośliny uprawnej, presji szkodników czy chorób lub obecności określonych gatunków chwastów.
Zgodnie z zasadami Integrowanej Ochrony Roślin niezbędne jest łączenie zabiegów chemicznych z niechemicznymi sposobami eliminacji agrofagów. Pomimo zastosowania licznych metod niechemicznych bardzo często niezbędne jest stosowanie środków ochrony rośli po przekroczeniu progu ekonomicznej szkodliwości. W związku z tym uzasadnione jest stosowanie herbicydów (chwasty), insektycydów (szkodniki) oraz fungicydów (choroby roślin). Rolnicy są świadomi, że odpowiednio dobrane środki ochrony roślin są niezbędne dla osiągnięcia zadowalających plonów o pożądanych parametrach jakościowych plonów.
Świadome i przemyślane łączenie metody chemicznych i niechemicznych umożliwia zmniejszenie intensywności stosowania środków ochrony roślin, co w pełni wpisuje się w obecne trendy konsumenckie. Klienci oczekują bezpiecznej żywności o wysokich parametrach jakościowych, która została wyprodukowana z poszanowaniem dla środowiska naturalnego.
Zgodnie z definicją są to substancje lub kompozycje substancji chemicznych oraz żywe organizmy. Mają one zdolność zwalczania określonych grup szkodników przez ich eliminowanie lub ograniczanie możliwości rozwoju. Są to również preparaty, które wpływają na samą roślinę uprawną, wzmacniając te jej cechy, które sprzyjają wzrostowi. Sposób działania preparatu zależy od tego, jaką grupę żywych organizmów eliminuje lub ogranicza jej ekspansję czy też, w jaki sposób stymuluje roślinę.
Ochrona roślin przed konkretnymi grupami szkodników stanowi jeden z najpopularniejszych i najczęściej stosowanych kryteriów klasyfikacji. Pod tym względem wyróżnia się 4 główne grupy produktów o największym znaczeniu:
Dużo węższe zastosowanie mają produkty zaliczane do zoocydów (do tej grupy zaliczane są również bardzo często opisywanej wcześniej insektycydy):
Środki ochrony roślin są dostępne w różnych formach użytkowych tzw. formulacjach. W związku z tym wyróżniamy następujące formy pestycydów – krótki opis wybranych poniżej:
Formualcje stałe:
Formulacje płynne:
Zadaniem herbicydów jest zwalczanie lub ograniczanie presji gatunków roślin niepożądanych w łanie rośliny uprawnej tzw. chwastów. Chwasty konkurują z rośliną uprawną o zasoby środowiska – wodę, składniki pokarmowe, dostęp do światła, co może w sposób bezpośredni przełożyć się na spadek poziomu plonowania. Chwasty nadmiernie zagęszczają łan, stwarzając tym samym lepsze warunki do rozwoju chorób grzybowych.
Liczne badania naukowo-wdrożeniowe pozwoliły na uzyskanie wielu mechanizmów działania herbicydów, przez co mogą być one stosowane w szerokim zakresie upraw, przy braku fitotoksyczności, w celu eliminacji wielu gatunków chwastów. Mechanizmy działania zostały określone i szeroko opisane co pozwoliło na przygotowanie tzw. klasyfikacji HRAC. Zestawienie do wskazuje na jaki proces biochemiczny w chwastach oddziałuje dana substancja biologicznie czynna. Znajomość mechanizmów działania jest ważnym elementem strategii przeciwdziałania odporności chwastów na herbicydy.
Jednym z kryteriów podziały herbicydów jest również ich selektywność w stosunku do rośliny uprawnej, niezwykle ważna cecha. Zastosowanie preparatów nieselektywnych dla danej grupy upraw kończy się zwykle całkowitą utratą plony handlowego. Dlatego też dostępne w sprzedaży herbicydy dzielimy na dwie główne grupy:
Kolejną ważna cechą herbicydów, a właściwie substancji aktywnych wchodzących w ich skład jest dominujący sposób pobierania przez chwasty. Sposób pobierania przez chwasty warunkuje bardzo często termin aplikacji herbicydu w stosunku do fazy rozwojowej rośliny uprawnej – na tej podstawie wyróżniamy:
Rolą insektycydów jest zmniejszenie populacji szkodników na danej plantacji do poziomu poniżej progu ekonomicznej szkodliwości. Próg ekonomicznej szkodliwości dla większości szkodników został określony w Metodykach Integrowanej Ochrony wydawanych przez Instytut Ochrony Roślin – Państwowy Instytut Badawczy. Substancje aktywne wchodzące w skład insektycydów mają określone właściwości – sposób odziaływania na szkodniki oraz możliwość „związania” z rośliną uprawną.
Ze względu na możliwość interakcji insektycydów z rośliną uprawną wyróżniamy:
Niektóre substancje aktywne łączą w sobie różne sposoby działania w stosunku do rośliny uprawnej, co pozwala na efektywną ochronę przed szerokim spektrum szkodników. W praktyce rolniczej Rolnicy również stosują produktu w mieszaninie opryskowej, których działanie wzajemnie się uzupełnia.
Drugą osobną kwestią jest sposób odziaływania substancji czynnej zawartej w insektycydach na szkodniki. Pod kątem tej cechy wyróżniamy działanie:
Większość substancji aktywnych dostępnych w insektycydach łączy w sobie powyższe sposoby działania, co umożliwi skuteczną ochronę insektycydową w stosunku do wielu gatunków szkodników o różnym sposobie żerowania.
Preparaty z tej grupy mają za zadanie zwalczanie grzybów patogenicznych, ich zarodników i wpływać na zwiększenie odporności roślin na kolejne ataki. Choroby powodowane przez grzyby z jednej strony wpływają na obniżenie ogólnej kondycji roślin, a z drugiej ograniczają jej powierzchnię asymilacyjną, co bezpośrednio wpływa na obniżenie poziomu plonowania.
Fungicydy podobnie jak herbicydy zostały sklasyfikowane ze względu na mechanizm działania – wskazanie na jakie procesy życiowe grzybów wpływa dana grupa substancji aktywnych. W ten sposób powstała klasyfikacja FRAC. Fungicydy podobnie jak pozostałe grupy środków ochrony roślin posiadają różne sposoby działania oraz są w różny sposób „związane” z rośliną uprawną. Ze względu na relację z rośliną uprawną wyróżniamy fungicydy o działaniu:
Jedną z cech opisujących fungicydy jest sposób działania w stosunku do grzybów patogenicznych i powodowanych przez nich chorób. W tym przypadku wyróżniamy:
Ze względu na złożoność przebiegu infekcji i jej przesunięcie w czasie gotowe produkty lub mieszaniny opryskowe powinny uzupełniać wzajemnie sposób działania na roślinie, jak również w stosunku do grzybów patogenicznych.
Zastosowanie ŚOR powinno być oparte na konkretnych przesłankach, które wskazują na zasadność przeprowadzenia takiego zabiegu – przekroczenie progu ekonomicznej szkodliwości, który został potwierdzony monitoringiem. W związku z tym aplikacja środków ochrony roślin powinna być odpowiedzią na daną sytuację na konkretnej plantacji.
Stąd też podstawę do wyboru i aplikacji środka ochrony roślin powinna stanowić diagnoza. Pozwala ona nie tylko wskazać zagrożenie, ale też ocenić czy jest ono na tyle duże, że wymaga chemicznej interwencji. Obecnie bowiem stosuje się zasadę, że celem nie jest całkowite wyeliminowanie szkodnika lecz ograniczenie jego działania do poziomu poniżej szkodliwości ekonomicznej.
Stosowanie środków ochrony roślin wymaga przynajmniej podstawowej wiedzy o ich składzie i sposobie działania oraz o ryzyku jakie za sobą niosą. W rzeczywistości nieostrożne obchodzenie się z nimi zawsze może doprowadzić do zatrucia i poważnych komplikacji zdrowotnych człowieka i zwierząt. Dlatego przed pierwszym użyciem zawsze należy:
Wprowadzenie do sprzedaży i stosowanie środków chemicznych do ochrony upraw jest ściśle określone przepisami prawa oraz podawane kontroli na każdym etapie. Począwszy o kontroli tzw. doświadczeń rejestracyjnych, poprzez weryfikację zgodność aplikacji z etykietą u rolnika, a kończąc na sprawdzeniu pozostałości substancji aktywnych w produktach trafiających do konsumenta. Środki ochrony roślin co do zasady są produktami niebezpiecznymi, w związku z tym niezbędne jest monitorowanie ich drogi w kanale produkcji żywności. W opinii wielu ekspertów proces rejestracji substancji czynnej/produktu w przypadku środków ochrony roślin jest równie restrykcyjny jak proces rejestracji leku.
Wszelkie kwestie związane z dopuszczaniem środków ochrony roślin do sprzedaży są regulowane głównie przez dwa rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady WE: 1107/2009 i 396/2005. Obejmują one między innymi:
Obok dyrektyw unijnych polskich rolników obowiązują też rodzime przepisy. Priorytetowa jest Ustawa o środkach ochrony roślin z 8 marca 2013 r. (Dz. U. 2013 poz. 455). W jej myśl rolnicy są zobowiązani do ewidencjonowania zabiegów z użyciem ŚOR i nieustannego doszkalania się w tym zakresie.
W Polsce nad wypełnianiem unijnych nakazów czuwa przede wszystkim Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa (PIORIN)
Cookie | Duration | Description |
---|---|---|
cookielawinfo-checbox-analytics | 11 months | This cookie is set by GDPR Cookie Consent plugin. The cookie is used to store the user consent for the cookies in the category "Analytics". |
cookielawinfo-checbox-functional | 11 months | The cookie is set by GDPR cookie consent to record the user consent for the cookies in the category "Functional". |
cookielawinfo-checbox-others | 11 months | This cookie is set by GDPR Cookie Consent plugin. The cookie is used to store the user consent for the cookies in the category "Other. |
cookielawinfo-checkbox-necessary | 11 months | This cookie is set by GDPR Cookie Consent plugin. The cookies is used to store the user consent for the cookies in the category "Necessary". |
cookielawinfo-checkbox-performance | 11 months | This cookie is set by GDPR Cookie Consent plugin. The cookie is used to store the user consent for the cookies in the category "Performance". |
viewed_cookie_policy | 11 months | The cookie is set by the GDPR Cookie Consent plugin and is used to store whether or not user has consented to the use of cookies. It does not store any personal data. |