Herbicydy – czym są i jak je stosować?

Warunkiem osiągnięcia wysokich, dobrej jakości plonów z upraw rolniczych jest zapewnienie roślinom odpowiednich warunków. Składają się na nie czynniki klimatyczne, glebowe oraz biologiczne. Do tych ostatnich zaliczają się szkodniki oraz chwasty – ekspansywne rośliny, które ograniczają gatunkom uprawowym dostęp do składników pokarmowych, wody, a często nawet światła. Skutecznym sposobem walki z chwastami są herbicydy.

Czym są herbicydy?

Pojęcie „herbicyd” pochodzi od dwóch greckich słów: herba – roślina i caedere – zabijać. Stanowi ono jednoznaczne wyjaśnienie przeznaczenia preparatów określanych tą nazwą. Wbrew pozorom nie są to jednak wyłącznie odpowiednio skomponowane substancje chemiczne. Do herbicydów zalicza się też kultury organizmów, które spowalniają wzrost ekspansywnych roślin, a nawet powodują ich całkowite wyniszczenie. Dlatego też odpowiednim określeniem dla tej grupy preparatów będą środki ochrony roślin. Wśród herbicydów chemicznych wyróżnia się obecnie około 75 różnych rodzin preparatów, które wyróżniają się podobną budową.

Klasyfikacja herbicydów

Ogólne określenie herbicydów jako środków ochrony roślin nie jest wystarczające do wskazania różnorodności tych preparatów. Nie tylko są one pochodzenia chemicznego i biologicznego, ale też stosuje się je w innych okresach rozwoju upraw czy za ich pomocą zwalcza inne grupy roślin. Ponadto herbicydy na chwasty są różnie przyswajane przez eliminowane gatunki. Stąd też w praktyce stosuje się klasyfikację z uwzględnieniem kilku różnych kryteriów.

Okres stosowania herbicydów

Środki do zwalczania chwastów mogą być stosowane w różnych okresach rozwoju rośliny uprawnej. Pod tym względem dzieli się je na:

• herbicydy przedsiewne,
• herbicydy przedwschodowe,
• herbicydy powschodowe.

Nazwy poszczególnych grup wskazują na to, w jakim okresie zakładania czy rozwoju plantacji ich zastosowanie będzie najskuteczniejsze. Ochronę przed chwastami można potraktować jako działanie profilaktyczne, aplikując herbicyd jeszcze przed przystąpieniem do siewu czy sadzenia roślin uprawnych. Dwa pozostałe typy preparatów są aplikowane już po wysianiu nasion – jedne przed ich wschodem, drugie po wschodzie.

Sposób wchłaniania herbicydów

Środki ochrony roślin – herbicydy, przeznaczone do zwalczania chwastów, są też inaczej przyswajane przez niepożądane rośliny. Jest to znaczące ze względu na to, że można je aplikować w inny sposób. Uwzględniając kryterium sposobu wchłaniania preparatów, można je podzielić na:

• herbicydy dolistne,
• herbicydy doglebowe,
• herbicydy dolistno-doglebowe.

Preparaty wchłaniane przez liście powinny być rozpylane w formie roztworów w okresie, w których ekspansywny gatunek jest na tyle rozwinięty, że może je przyswoić. Natomiast herbicyd doglebowy stosuje się do doprawiania gleby przed siewem, dzięki czemu można wyeliminować chwasty jeszcze zanim zaczną kiełkować. Warunkiem skuteczności takiego doprawiania jest

Selektywność

Trzecim kryterium działu herbicydów jest ich skuteczność w stosunku do konkretnych gatunków. Pod tym względem wyróżnia się dwa typy środków ochrony roślin:

• herbicydy selektywne, czyli takie, które oddziałują na konkretne gatunki chwastów,
• herbicydy nieselektywne (totalne), powodujące zniszczenie większości gatunków roślin, w tym również uprawnych.

Zastosowanie herbicydów totalnych jest ograniczone głównie do nieużytków. Natomiast na plantacjach herbicyd totalny dolistny aplikuje się przed wschodem rośliny uprawnej lub w systemie pasowym. W grupie preparatów o działaniu selektywnym można znaleźć herbicyd na jednoliścienne oraz herbicyd na dwuliścienne. Nie znaleziono potwierdzenia naukowego, dlaczego poszczególne preparaty działają na jedne rośliny, a na inne nie. Dla rolników jednak istotne jest to, że są one skuteczne w konkretnych przypadkach, gwarantując ochronę upraw przed chwastami.

Jak działają herbicydy?

Ograniczanie rozwoju chwastów jedno- i dwuliściennych wymaga zakłócenia ich normalnego cyklu rozwojowego, dzięki czemu nie mogą wzrastać, kwitnąć i rozsiewać nasion. Już sama ekspansja dużej liczby chwastów jest zagrożeniem dla roślin uprawnych, gdyż znacznie zostaje zubożone ich środowisko. Chwasty jako bardziej agresywne i silniejsze wyciągają z gleby substancje odżywcze, ograniczając możliwości rozwoju zbóż, warzyw czy owoców.

Działanie środków ochrony roślin różni się zależnie od tego, czy są to herbicydy kontaktowe, czy układowe (systemiczne). Te drugie bowiem przemieszczają się w roślinie, dzięki czemu ich działanie obejmuje równe jej strefy, a nie jedynie miejsce, w którym zostały zaaplikowane. W efekcie herbicyd dociera do liści, łodyg, korzeni czy cebul, w których zakłóca naturalne procesy, powodując żółknięcie i usychanie całej rośliny. Czas, w jakim pojawiają się pierwsze zmiany, wynosi nawet 7 dni, a całkowita degradacja chwastów jest możliwa po kilku tygodniach.

O sposobie oddziaływania na roślinę decyduje też rodzaj substancji chemicznej. Do typowych sposobów eksterminacji roślin zaliczają się:

• zaburzanie procesu fotosyntezy,
• zaburzanie procesu produkcji aminokwasów niezbędnych do syntezy białek,
• hamowanie aktywności określonych enzymów,
• przyczynianie się do nagromadzenia amoniaku w dawce zabójczej dla rośliny.

Znajomość mechanizmu oddziaływania danego herbicydu ma znaczenie dla jego skuteczności. Stosowanie preparatu o takim samym działaniu w kilku kolejnych sezonach zazwyczaj prowadzi do uodpornienia się roślin na jego działanie. Dlatego ważne jest, aby zwłaszcza herbicyd selektywny zmieniać w kolejnych latach na inny.

Rozpoznanie mechanizmu działania preparatu jest ułatwione dzięki specjalnej klasyfikacji wprowadzonej przez HRAC (Herbicide Resistance Action Committee). Organizacja przypisała poszczególnym mechanizmom kolejne litery alfabetu. Przykładowo literą A oznaczono herbicydy, których działanie polega na spowalnianiu funkcjonowania karboksylazy acetylo-CoA, a litera B oznacza substancje, które spowalniają funkcjonowanie syntazy acetolaktanowej.

Chwasty jako zagrożenie dla roślin uprawnych

Jak wspomniano na początku, sukces uprawy rolnej zależy od tego, czy rośliny będą miały stworzone odpowiednie warunki do rozwoju. Jednym z decydujących czynników. Jest dostępność mikro i makroskładników. Wiele gatunków uprawnych to rośliny o sporych i z pewnością konkretnych wymaganiach. Dlatego wspomaga się je stosowaniem różnych mieszanek nawozowych. Szczególnie ważny dla roślin jest azot, który odgrywa kluczową rolę w procesie fotosyntezy. Jest to podstawowy proces metaboliczny, dzięki któremu osobnik produkuje tzw. biomasę.

Chwasty to rośliny bardzo ekspansywne i znacznie wytrzymalsze od gatunków uprawnych. Dlatego to one w pierwszej kolejności odżywiają się składnikami mineralnymi w glebie, rozrastając się i stając roślinami konkurencyjnymi. Dlatego ich eliminowanie w najwcześniejszym stadium rozwoju pozwala zachować maksimum zasobów glebowych dla właściwego gatunku. Chwasty ogólnie dzieli się na dwie grupy: jedno- i dwuliścienne.

Chwasty jednoliścienne

Chwasty z grupy jednoliściennych charakteryzują się tym, że w okresie kiełkowania wytwarzają jeden liścień. Są one bardzo ekspansywne i trudne do wyeliminowania. Do najczęściej występujących zalicza się wiele traw w tym, gatunki takie jak:

• chwastnica jednostronna,
• miotła zbożowa,
• owies głuchy,
• perz właściwy,
• proso zwyczajne,
• rajgras wyniosły,
• stokłosa dachowa, miękka, płonna, żytnia i polna,
• wiechlina roczna i zwyczajna,
• włośnica sina i zielona,
• wyczyniec polny.

Chwasty dwuliścienne

Grupa chwastów dwuliściennych charakteryzuje się wytwarzanie podwójnego liścienia w pierwszym okresie wzrostu. Wiele z nich to rośliny kwitnące znane z polskich łąk, często wykorzystywane jako zioła lecznicze czy rośliny ozdobne. Do popularnych chwastów dwuliściennych zaliczają się:

• babka lancetowata i zwyczajna,
• bylica pospolita,
• chaber bławatek,
• fiołek polny,
• kąkol polny,
• komosa biała i wielkolistna,
• mięta polna,
• pięciornik gęsi,
• podbiał pospolity,
• pokrzywa zwyczajna,
• rumianek pospolity,
• skrzyp polny
• i kilkadziesiąt innych gatunków.

Jakim roślinom uprawnym zagrażają chwasty?

Chwasty mogą się rozwijać na każdej plantacji bez względu na to, czy uprawia się na niej zboże, buraki cukrowe czy truskawki. W każdym wypadku mogą stanowić zagrożenie ograniczeniem plenności uprawy. Dla niektórych roślin jednak są szczególnym zagrożeniem i dlatego przed siewem warto zastosować herbicydy totalne doglebowe. Gatunkami szczególnie zagrożonymi przez chwasty są zboża, kukurydza oraz rzepak. Ryzyko zwiększa też zagęszczenie plantacji przez chwasty. Takie warunki są wyjątkowo lubiane przez szkodniki i grzyby patogeniczne. Zwłaszcza rośliny z rodziny kapustowatych stanowią naturalny rezerwuar zgnilizny twardzikowej. Są także źródłem szarej pleśni atakującej rzepak.

BluSky 500 WG i SunLight 50 SC skuteczne w walce z chwastami

Wśród wielu dostępnych na rynku preparatów przeznaczonych do zwalczania chwastów wysoką skutecznością odznaczają się dwa produkty firmy ProAgri. Zarówno BluSky 500 WG, jak i SunLight 50 SC pozwalają osiągnąć doskonałe rezultaty w eliminowaniu ekspansywnych gatunków z plantacji, na których uprawia się pszenicę ozimą i jarą, jęczmień ozimy i jary, pszenżyto ozime oraz żyto ozime.

BluSky 500 WG to herbicyd selektywny, który ma działanie układowe. Oznacza to, że substancja przenika do wnętrza rośliny i jest w niej transportowana do różnych jej części. W efekcie zwiększa się skuteczność preparatu. Substancją czynną w BluSky 500 WG jest tribenuron metylu wymieszany w proporcji 1:1 z metsulfuronem metylu. Stosuje się go nalistnie do eliminacji wielu chwastów takich jak fiołek polny, rumianek pospolity, ostróżeczka polna, samosiewy rzepaku, chaber bławatek, komosa biała, mak polny i wiele innych.

SunLight 50 SC to również jest selektywny herbicyd do zwalczania chwastów, działający układowo i stosowany nalistnie. Substancją czynną jednak jest w nim związek z grupy triazolopirymidyn – florasulam. Preparat jest zaliczany do grupy B związków, które spowalniają funkcjonowanie syntazy acetolaktanowej (ALS). Enzym ten uczestniczy w biosyntezie aminokwasów, dlatego zastosowanie herbicydu hamuje wzrost roślin.