Insektycydy — środki owadobójcze to ważny elementów współczesnego rolnictwa. Uprawa roślin – zbóż, warzyw i owoców, drzew i krzewów czy też kwiatów – to mozolna praca, która wymaga cierpliwości, regularnych działań i doglądania. Aby się powiodła, potrzebna jest też odpowiednia wiedza z zakresu dbania o rośliny i zwalczania potencjalnych wrogów naszych upraw. A tych niestety nie brakuje.
Insektycydy – definicja i krótka historia środków owadobójczych
Insektycyd to środki ochrony roślin na insekty — szkodniki. Nazwa pochodzi od połączenia dwóch łacińskich słów: insecta, czyli owady i caedo, czyli zabijam. To ogólne określenie na produkty mające na celu zwalczać lub ograniczać rozwój owadów w uprawach, ale także w magazynach z żywnością czy w mieszkaniach.
Dzięki wprowadzeniu na masową skalę środków owadobójczych do rolnictwa w XX wieku, gwałtownie wzrósł rozwój produkcji rolnej. Choć początkowo stosowano naturalne metody walki z insektami, dopiero pojawienie się na rynku insektycydów syntetycznych pozwoliło naprawdę skutecznie zwalczać szkodniki.
Jak działają insektycydy?
Ze względu na działanie produktów na insekty, wyróżniamy:
- środki kontaktowe – wnikają przez naskórek owadów, powodując ich śmierć;
- środki gazowe – wnikają przez drogi oddechowe, umożliwiające szkodnikom oddychanie i w ten sposób powodując ich śmierć; nie chronią jednak przed rozwojem już złożonych jaj
- środki żołądkowe – wnikają do organizmu szkodnika po spożyciu rośliny potraktowanej preparatem i powodują ich śmierć
- środki łączone – mogą działać na różne sposoby, powodując śmierć owadów
Rodzaje insektycydów
Ponadto środki owadobójcze dzielimy według ich oddziaływania na samą roślinę:
- insektycydy powierzchniowe – substancja aktywna nie wnika w tkanki rośliny, pozostając na jej powierzchni
- insektycydy systemiczne – substancja aktywna wnika w soki rośliny, a następnie jest wraz z nimi transportowana do innych jej części;
- insektycydy wgłębne – substancja aktywna wnika w komórki rośliny, lecz nie jest rozprowadzana poprzez soki do innych jej części.
Grupy chemiczne substancji czynnych do zwalczania szkodników
Inny podział środków owadobójczych dotyczy grupy, z której pochodzi substancja aktywna. W tym wypadku możemy podzielić je na:
- insektycydy fosforoorganiczne – rozpuszczalne w tłuszczach i związkach organicznych, nierozpuszczalne w wodzie; choć są w większości toksyczne, ich okres karencji jest krótszy, szybko też ulegają rozkładowi hydrolitycznemu w roślinie i glebie, nie są też groźne dla zwierząt;
- insektycydy chloroorganiczne – podobnie, jak fosforoorganiczne, nie rozpuszczają się w wodzie, lecz w tłuszczu i związkach organicznych; mają działanie kontaktowe, przez układ oddechowy i pokarmowy insektów; niestety kumulują się w środowisku naturalnym oraz organizmach żywych i są toksyczne dla ludzi;
- karbaminiany i ditiokarbaminiany – najczęściej stosowane insektycydy ze względu na małą toksyczność i dużą skuteczność; wchłaniają się z układu pokarmowego owadów, szybko się metabolizują i wydalają;
- insektycydy nowej generacji – polichlorowe, neonikotynowe, pyretroidy;
- inne preparaty o prostym składzie – tlenek wapnia, nikotyna.
Wybrane szkodniki roślin uprawnych
Każdy posiadacz własnej uprawy powinien wiedzieć, jakie szkodniki zagrażają jego roślinom, by móc wybrać odpowiedni środek na szkodniki.. Większości rolników znane są najważniejsze gatunki występują w poszczególnych gatunkach roślin uprawnych.
Mszyce
Mszyce to jedne z najpopularniejszych szkodników, które mogą się pojawić nawet na doniczkowych roślinach w naszych domach. To owady roślinożerne, przyczyniające się do rozwoju chorób wirusowych we wczesnym etapie wzrostu zbóż. Ze względu na dużą żarłoczność mogą zniszczyć wiele upraw w krótkim czasie. Wysysają z roślin sok i robią to w ogromnych ilościach – nawet 1/3 masy ciała owada na godzinę. Soków, których nie uda im się strawić, wydalają. Ze względu na dużą żarłoczność mogą zniszczyć wiele upraw w krótkim czasie. Szczególnie chętnie żerują na jęczmieniu jarym, kukurydzy, jak i owocach i warzywach, na przykład na jabłoni i śliwie.
Aby poradzić sobie z plagą mszyc, warto wybrać skuteczne insektycydy na mszyce. Przykładem może być preparat TopGun 050 CS firmy ProAgri. Zawarta w nim substancja czynna to lambda-cyhalotryny, związek za grupy pyretroidów. Preparat działa powierzchniowo na roślinie oraz kontaktowo na owada, przenikając do jego organizmu przez układ pokarmowy. Doskonale nadaje się do zwalczania nie tylko mszyc, ale także skrzypionek, stonki ziemniaczanej, wcioniarstka tytoniowca czy bielinka kapustnika. Można go stosować w uprawie ziemniaka, rzepaku ozimego, pszenicy ozimej, jęczmienia jarego, kukurydzy, buraka cukrowego, jabłoni, cebuli, kapusty głowiastej i kukurydzy cukrowej.
Skrzypionka zbożowa
To chrząszcz z rodziny stonkowatych o niewielkich rozmiarach. Dorosły osobnik osiąga zaledwie 5 mm długości. Charakteryzuje go głowa i odwłok o czarnym, metalicznym połysku i odnóża w kolorze pomarańczowoczerwonym. Owad atakuje wszystkie odmiany zbóż, zwłaszcza jęczmień jary i pszenicę ozimą. Szczególnie groźne są larwy skrzypionki, które żerują na liściach i tworzą białe, podłużne uszkodzenia ich powierzchni. Powstałe uszkodzenia mogą zwiększać ryzyko wystąpienia infekcji grzybiczych rośliny oraz obniżają plonowanie. Ponadto skrzypionka zbożowa może przenosić wirusy traw.
Stonka ziemniaczana
To również chrząszcz z rodziny stonkowatych, ale o większych wymiarach – osiąga długość 12 mm i szerokość 6 mm. Wygląd stonki ziemniaczanej jest bardzo charakterystyczny – posiada żółtopomarańczowy pancerz z 10 czarnymi paskami na pokrywach skrzydeł. Stonka to bardzo ważny szkodnik w uprawach ziemniaków i pomidorów. Zarówno larwy, jak i dorosłe osobniki mogą całkowicie pożreć zaatakowane rośliny, powodując straty w plonach na poziomie aż do 50%.
zdjęcie: © entomart
Słodyszek rzepakowy
Chrząszcz z rodziny łuszczynkowatych o długości 3 mm. Dorosłe samice słodyszka wgryzają się w pąki kwiatów, gdzie mogą złożyć nawet do 200 jaj. Larwy żywią się pyłkiem kwiatowym, a po jakimś czasie wędrują w głąb gleby i tam się przepoczwarzają. Dorosłe słodyszki pod koniec sierpnia udają się na zimowanie. Występują przede wszystkim na uprawach roślin krzyżowych, na przykład gorczycy i rzepaku. Ich szkodliwość jest bardzo wysoka ze względu na to, że skutecznie uszkadzają roślinę na etapie „zielonego pąku”, ale też pod koniec kwitnienia. Szkodnik, wżerając się w pąki kwiatowe, uszkadza pylnik. W ten sposób może spowodować straty w zbiorach na poziomie 30%.
Jak poprawnie używać środków ochrony roślin do zwalczania szkodników?
Szkodniki mogą realnie zagrażać ilości i jakości plonów, dlatego stosowanie insektycydów jest nieodzowne, by temu zapobiec. Wymaga to umiejętnego ich używania, w przeciwnym razie przyniosą więcej szkody niż pożytku. Poprawne stosowanie preparatów owadobójczych to nie tylko dopasowanie preparatu do rodzaju szkodnika i uprawianej rośliny. To najmniejszy problem, gdyż na większości opakowań znajdziemy informację, do czego przeznaczony jest dany preparat.
Ważne jest jednak, w jakiej ilości go zastosujemy, w jakim okresie oraz przestrzeganie okresu karencji. Należy pamiętać, że niektóre z preparatów mogą być niebezpieczne dla owadów zapylających. Dlatego wszelkie działania mające na celu niszczenie szkodników przy pomocy środków ochrony roślin zaleca wykonywać się w godzinach wieczornych lub wczesnym rankiem, by nie zaszkodzić pożytecznym owadom. Unikajmy także wykonywania oprysków w dni wietrzne.
Niektóre preparaty działają tylko w określonym przedziale temperatur. Insektycydy posiadają szczegółową instrukcję co do zastosowania względem fazy wzrostu rośliny.
Istotne jest dopasowanie dawki do gatunku szkodnika, presji oraz fazy rozwojowej – zbyt mała dawka z pewnością okaże się nieskuteczna, ale przekroczenie dopuszczalnej dawki stanowić może zagrożenie dla środowiska naturalnego.
Chcąc stosować insektycydy w swoim ogrodzie czy na polu, warto jeszcze przed sezonem rozeznać się w dostępnych na rynku preparatach i nabyć te, które okażą się najskuteczniejsze. Zawsze ściśle stosujmy się do zaleceń producenta podanych na opakowaniu. Dzięki temu będziemy cieszyć się dużymi zbiorami.