Fazy rozwojowe zbóż – skala BBCH

Każda roślina uprawna posiada stałe fazy rozwoju, w których następują ważne zmiany w jej wzroście. Skala BBCH powstała na potrzeby określania tych faz i ich usystematyzowania wśród roślin uprawnych w tym zbóż, rzepaku, kukurydzy i innych.

Z tego artykułu dowiesz się, czym jest skala BBCH, jak z niej korzystać oraz jakie ma zastosowanie podczas uprawy zbóż.

Z tego artykułu dowiesz się:

• Czym jest skala BBCH?
• Dlaczego warto znać fazy rozwojowe zbóż?
• Jakie fazy rozwojowe w skali BBCH wyróżniamy w zbożu?

Czym jest skala BBCH?

Skala BBCH to skrót od niemieckiego Biologische Bundesanstalt, Bundessortenamt und CHemische Industrie. Umożliwia scharakteryzowanie danej fazy rozwojowej roślin w przystępny i szybki sposób.

Skale BBCH wykorzystują system kodu dziesiętnego, który dzieli się na zasadnicze i drugorzędne fazy rozwoju roślin.

W przypadku zbóż stosuje się skalę BBCH opartą na systemie kodowym opracowanym przez Zadoks. W systemie numerycznym BBCH wyróżnia się 10 faz głównych oznaczonych numeracją od 0 do 9.

Aby dokładniej opisać daną fazę, dodano do nich drugą cyfrę. Dzięki temu jeszcze precyzyjniej opisuje każdy etap rozwoju zbóż i moment przejścia z jednej fazy do drugiej.

Oto przykład: BBCH 5 określa fazę kłoszenia, a BBCH 52 określa kłoszenie, gdzie 20% kłosa/wiechy się odsłania.

Z uwagi na płynne zmiany zachodzące w ich fizjologii, przyjęto za początek każdej fazy stan 10% roślin z cechami w niej opisanymi, a za pełnię – 50%.

Natomiast długość poszczególnych faz zależy od gatunku rośliny oraz przebiegu pogody.

Dlaczego warto znać fazy rozwojowe zbóż?

Każdy rolnik powinien korzystać ze skali BBCH. Warto ją znać, ponieważ znacząco ułatwia ustalenie, kiedy należy stosować pestycydy, nawozy dolistne lub wykonać inne zabiegi agrotechniczne terminowość wykonania niektórych zabiegów wpływa bezpośrednio na jakość i ilość plonu. Dlatego też umiejętność określenia etapu wzrostu roślin uprawnych i przeniesienia ich na skalę BBCH jest bardzo ważna. Dodatkowo pozwala aplikować środki ochrony roślin zgodnie z etykietą instrukcją stosowania.

Jakie fazy rozwojowe w skali BBCH wyróżniamy w zbożu?

0 – kiełkowanie zbóż,

00 – suchy ziarniak,

01 – początek pęcznienia,

03 – koniec pęcznienia, ziarniak napęczniały,

05 – korzeń zarodkowy wydostaje się z ziarniaka,

07 – pochewka liściowa wydostaje się z ziarniaka,

09 – pochewka liściowa przebija się na powierzchnię gleby,

1 – rozwój liści zbóż,

10 – szpilkowanie: z pochewki liściowej wydobywa się 1. liść,

11 – faza 1. liścia,

12 – faza 2. liścia,

13 – faza 3. liścia,

19 – faza 9. lub więcej liści,

2 – krzewienie zbóż,

20 – brak rozkrzewień,

21 – początek krzewienia: widoczny pierwszy pęd boczny,

22 – widoczne 2 rozkrzewienia,

23 – widoczne 3 rozkrzewienia,

29 – koniec krzewienia: osiągnięta maksymalna liczba rozkrzewień,

3 – strzelanie w źdźbło lub wzrost pędu na długość,

30 – początek wzrostu źdźbła: węzeł krzewienia podnosi się, pierwsze międzywięźle zaczyna się wydłużać. Szczyt kwiatostanu znajduje się co najmniej 1 cm nad węzłem krzewienia,

31 – pierwsze kolanko co najmniej 1 cm nad węzłem krzewienia,

32 – drugie kolanko co najmniej 2 cm nad pierwszym,

33 – trzecie kolanko co najmniej 2 cm nad drugim,

37 – widoczny liść flagowy, jeszcze nierozwinięty, kłos pęcznieje,

39 – faza liścia flagowego: liść flagowy rozwinięty, widoczny języczek liściowy (ligula) ostatniego liścia,

4 – grubienie pochwy liściowej liścia flagowego (rozwój kłosa w pochwie liściowej),

41 – początek nabrzmiewania pochwy liściowej liścia flagowego, wczesny rozwój kłosa/wiechy,

43 – widoczna nabrzmiała pochwa liściowa liścia flagowego,

45 – koniec nabrzmiewania pochwy liściowej, późny rozwój kłosa/wiechy,

47 – otworzenie pochwy liściowej liścia flagowego,

49 – widoczne pierwsze ości,

5 – kłoszenie

51 – początek kłoszenia: szczyt kłosa/wiechy wyłania się z pochwy, widoczny pierwszy kłosek,

52 – odsłonięcie 20% kłosa/wiechy,

53 – odsłonięcie 30% kłosa/wiechy,

54 – odsłonięcie 40% kłosa/wiechy,

55 – odsłonięcie 50% kłosa/wiechy,

56 – odsłonięcie 60% kłosa/wiechy,

57 – odsłonięcie 70% kłosa/wiechy,

58 – odsłonięcie 80% kłosa/wiechy,

59 – koniec kłoszenia: całkowicie widoczny kłos/wiecha, wszystkie kłoski wydobywają się z pochwy,

6 – kwitnienie,

61 – początek kwitnienia: widoczne pierwsze pylniki,

65 – pełnia kwitnienia: widoczne 50% pylników,

69 – koniec kwitnienia: widoczne zaschnięte pylniki, wszystkie kłoski zakończyły kwitnienie,

7 – rozwój ziarniaków,

71 – dojrzałość wodna: pierwsze ziarniaki wodniste, osiągnięta połowa typowej wielkości,

73 – początek dojrzałości mlecznej,

75 – pełna dojrzałość mleczna,

77 – dojrzałość późno-mleczna,

8 – dojrzewanie,

83 – początek dojrzałości woskowej ziarniaków,

85 – dojrzałość woskowa miękka: ziarniaki łatwo rozetrzeć palcami,

87 – dojrzałość woskowa twarda: ziarniaki łatwo złamać paznokciem,

89 – dojrzałość pełna: ziarniaki trudne do podzielenia paznokciem,

9 – zamieranie,

92 – dojrzałość martwa: ziarniaki są bardzo twarde, nie można wbić w nie paznokcia,

93 – ziarniaki luźno ułożone w kłosie, zaczynają się osypywać,

97 – roślina więdnie i zamiera,

99 – zebranie ziarna, okres spoczynku.