Skracanie zbóż – kluczowy zabieg w nowoczesnej agrotechnice

Skracanie zbóż to jeden z podstawowych zabiegów agrotechnicznych wykonywanych wczesną wiosną. Jest to potoczne określenie regulacji pokroju roślin, której głównym celem jest ograniczenie nadmiernego wydłużania się międzywęźli. Pierwszy zabieg skracania wykonuje się najczęściej równocześnie z aplikacją fungicydów w terminie T1. 

Spis treści:

• Dlaczego stosowanie regulatorów wzrostu jest niezbędne?
• Konsekwencje braku regulacji łanu
• Substancje czynne wykorzystywane do skracania zbóż
• Trineksapak etylu – lider wśród regulatorów wzrostu
• Kiedy przeprowadzać zabieg skracania zbóż?
• Efekty skracania zbóż

Dlaczego stosowanie regulatorów wzrostu jest niezbędne?

Intensywna agrotechnika, a szczególnie nawożenie azotowe, powoduje szybki przyrost biomasy. Zboża pomimo licznych działań hodowlanych mają tendencję do wydłużania źdźbła, co w połączeniu z intensywnym i niezbilansowanym nawożeniem może prowadzić do nadmiernego wzrostu. Wraz ze wzrostem wysokości roślin w łanie zwiększa się ryzyko wylegania. Zjawisku wylegania sprzyjają także występujące wichury połączone z ulewnym deszczem.

Konsekwencje braku regulacji łanu

Konsekwencje wylegania zbóż są niezwykle poważne. Dochodzi do znaczącego ograniczenia efektywności fotosyntezy. Rośliny stają się bardziej podatne na choroby. Dojrzewanie plantacji przebiega nierównomiernie. Niektóre ziarniaki pod wpływem nadmiernej wilgoci mogą porastać. Zbiór jest utrudniony i mniej wydajny. Straty w plonie ziarna mogą sięgać nawet 50%. Obniżeniu ulegają również parametry jakościowe plonu, takie jak masa tysiąca ziaren (MTZ), zawartość białka i glutenu.

Substancje czynne wykorzystywane do skracania zbóż

Na rynku dostępnych jest kilka substancji czynnych wchodzących w skład regulatorów wzrostu i rozwoju roślin wykorzystywanych do regulacji łanu zbóż:

1. Trineksapak etylu – najpopularniejsza substancja czynna. Jest związkiem zaliczanym do cytoheksadionów. Pobierany jest przez nadziemne części rośliny – liście i źdźbła. Transportowany do tkanek merystematycznych, gdzie zapobiega nadmiernemu wydłużaniu się międzywęźli. Mechanizm działania polega na blokowaniu aktywności giberelin – fitohormonów odpowiedzialnych za wydłużanie łodyg. Nie wymaga dużego nasłonecznienia do efektywnego działania.
2. Chlorek chloromekwatu (CCC) i chlorek mepikwatu – substancje stosowane najczęściej wcześnie w sezonie wegetacyjnym. Działają najintensywniej na skrócenie dwóch dolnych międzywęźli. Hamują działanie giberelin. Najlepiej działają w temperaturze 10-15°C. 
3. Proheksadion wapnia – wyróżnia się bardzo szerokim zakresem temperatur efektywnego działania (5-25°C). Podobnie jak wymienione wcześniej 3 substancje, hamuje działanie giberelin.
4. Etefon – ma odmienny mechanizm działania. Jest prekursorem etylenu, który przyspiesza starzenie się komórek, co prowadzi do zahamowania ich wydłużania

Od 2025 roku w ofercie ProAgri dostępny jest regulator wzrostu GetUp 250 EC. Zarejestrowany jest we wszystkich najważniejszych gatunkach zbóż ozimych i jarych.

Trineksapak etylu – lider wśród regulatorów wzrostu

Trineksapak etylu jest zdecydowanie najczęściej wybieraną substancją czynną przez rolników. W Polsce zarejestrowanych jest ponad 40 produktów zawierających tę substancję . Występują w formie użytkowej EC (koncentrat do sporządzania emulsji wodnej). Poszczególne produkty różnią się zawartością substancji czynnej (175 g/l, 250 g/l lub 500 g/l), przy czym zdecydowana większość zawiera 250 g w litrze produktu.

Kiedy przeprowadzać zabieg skracania zbóż?

Okno aplikacyjne regulatorów wzrostu w zbożach jest niezwykle szerokie. Wybrane produkty mogą być stosowane już od fazy końca krzewienia (BBCH 29) aż do fazy liścia flagowego (BBCH 39). Niektóre z nich posiadają dopuszczenie do stosowania w jeszcze szerszym zakresie, począwszy od fazy pełni krzewienia (BBCH 25). 

Za podstawowy termin aplikacji uznaje się fazę początku strzelania w źdźbło i pierwszego kolanka (BBCH 30-31). Wówczas pierwsza międzywęźle jest oddalone o przynajmniej 1 cm od węzła krzewienia. Do pierwszego zabiegu wykorzystywany jest zwykle trineksapak etylu aplikowany samodzielnie lub w mieszaninie zbiornikowej z CCC.

Decyzję o kolejnych zabiegach należy podjąć na podstawie przebiegu pogody, intensywności nawożenia azotem oraz wzrostu i rozwoju łanu. Aplikując środki ochrony roślin z grupy regulatorów wzrostu, należy zawsze stosować się do zaleceń wynikających z etykiety instrukcji stosowania produktu.

Efekty skracania zbóż

Korzyści ze stosowania regulatorów wzrostu wykraczają znacznie poza samo ograniczenie wylegania zbóż:

• Rośliny są niższe, ale nie zmniejsza się ich biomasa 
• Źdźbła stają się grubsze co zwiększa ich odporność mechaniczną na wyleganie 
• System korzeniowy jest lepiej rozwinięty
• Poprawia się efektywność pobierania wody i składników mineralnych z gleby
• Zwiększa się stabilność plonowania
• Przeprowadzenie zbioru jest bardziej wydajne, a straty ziarna w jego trakcie ograniczone