Preparaty chwastobójcze często nazywane są też herbicydami. Nazwa ta pochodzi od łacińskich słów herba-trawa i caedo-zabijać. Jest to grupa środków ochrony roślin przeznaczona do zwalczania chwastów jedno i dwuliściennych w uprawach polowych.
Co to są chwasty?
Definicja chwastów jest pozornie bardzo prosta — roślina niepożądana w uprawach. Chwastem może być także samosiew innej rośliny uprawnej z poprzedniego sezonu, a nawet samosiew tego samego gatunku uprawnego.
Szkodliwość chwastów
Chwast to uciążliwy i niepożądany gość w uprawach, który czyni wielkie szkody, jeśli jest niezwalczany lub zwalczany nieskutecznie.
Negatywne oddziaływanie chwastów na rośliny uprawne to:
- konkurencja o wodę, składniki pokarmowe i miejsce w łanie
- są żywicielami pośrednimi (okresowymi) lub trwałymi (samosiewy) chorób i szkodników
- utrudniają i spowalniają zbierania plonów
- zanieczyszczenie plonu chwastami zmniejsza jego jakość lub dyskwalifikuje do dalszego przetwarzania i spożywania
Uodpornianie się chwastów na działanie środków chwastobójczych
Poważnym problemem związanym ze stosowaniem herbicydów jest uodpornianie się chwastów. W wyniku długotrwałego stosowania herbicydów o takim samym mechanizmie działania następuje selekcja ras odpornych. Ich powstanie może być spowodowane spontaniczną mutacją genów odpowiedzialnych za syntezę targetowanych białek albo przez zmianę ekspresji genów. Zmiana ekspresji genów to pobudzenie się genów nieaktywnych, które w ten sposób produkują białka omijające działanie herbicydu.
Kompensacja chwastów
Innym poważnym problemem związanym ze stosowaniem herbicydów to zjawisko kompensacji chwastów. Polega ona na zamianie powszechnie występujących w danej uprawie chwastów na inne. Bardzo ważnym przykładem jest tu miotła zbożowa, której występowanie przed erą herbicydów było znacznie mniej powszechne. Kompensacja chwastów jest związana również ze zmianą agrotechniki, np. przejście ze zbioru dwufazowego na jednofazowy w zbożach. Także uproszczenia uprawowe mają wpływ na występowanie gatunków chwastów, co należy uwzględnić w strategii ich zwalczania.
Historia herbicydów
Historia herbicydów jest relatywnie krótka, ich gwałtowny rozwój nastąpił w latach 40 XX wieku w Stanach Zjednoczonych wraz z upowszechnieniem się substancji aktywnych 2-4 D i MCPA. W Polsce stosowanie herbicydów upowszechniło się w latach 60 tych ubiegłego stulecia. W początkowym okresie wprowadzanie nowych herbicydów w Polsce następowało wiele lat po światowej premierze. Obecnie polskie rolnictwo jest bardzo ważnym graczem na rynku europejskim co sprawia, że Polska jest krajem, w którym nowe produkty są rejestrowane i wprowadzane do obrotu najwcześniej w Europie.
Podział herbicydów
Herbicydy można klasyfikować na podstawie różnych kryteriów. Oczywiście podstawowy sposób związany jest z nazwą produktu, substancją aktywną w nim zawartą oraz formą użytkową (formulacja). Należy jednak pamiętać, taki sam produkt zawierający substancję aktywną w danej formulacji może występować pod wieloma nazwami. Ignorowanie tego może narazić nas na duże straty nie tylko w roku stosowania wybranych produktów. Związane to może być między innymi z powstawaniem zjawiska odporności chwastów w wyniku czego skuteczność działania herbicydów będzie poniżej oczekiwań.
Mechanizm działania i grupa chemiczna:
Firmy badawcze oraz producenci w celu lepszego poznania mechanizmów działania herbicydów, oraz przeciwdziałania coraz większemu problemowi uodporniania się chwastów powołali wspólną organizację HRAC.
Herbicide Resistance Action Commitee (w skrócie HRAC) w celu upowszechnienia wiedzy, ujednolicenia nazewnictwa, oraz sprawnego wdrożenia do praktyki co roku przygotowuje zestawienie dostępnych substancji aktywnych i ich mechanizmów działania. Wykorzystanie tej wiedzy pozwala uzyskać najlepsze rezultaty w zwalczaniu chwastów, a także minimalizować ryzyko powstawania i rozprzestrzeniania się na polach ich form odpornych. Dlatego też tak ważne jest zapoznanie się z etykietami — instrukcjami środków ochrony roślin, ponieważ pod różnymi nazwami handlowymi kryją się częste te same substancje aktywne albo substancje o takich samych mechanizmach działania na chwasty.
Sposób nanoszenia środków chwastobójczych
Podział na herbicydy doglebowe, stosowane najczęściej przed wschodami chwastów, oraz herbicydy nalistne, używane po ich pojawieniu się. Istnieje również grupa herbicydów, które działają zarówno doglebowo, jak i na młode chwasty po wschodach.