Fungicydy — to środki ochrony roślin służące do ochrony roślin uprawnych przed chorobami grzybowymi. Nazywane są też zamiennie środkami grzybobójczymi.
Jak zwalczano choroby grzybowe w przeszłości?
Już w starożytności ludzie stosowali różnorodne substancje, aby chronić siebie i swoje uprawy przed owadami i chorobami, jednak informacje na ten temat są bardzo skąpe. Dopiero w XIX wieku zaczęto w sposób świadomy stosować pierwsze fungicydy — środki grzybobójcze oparte na siarce elementarnej, związkach siarki (ditlenek siarki) oraz związki miedzi (np. ciecz bordoska).
Od początków XX wieku, aż do lat osiemdziesiątych stosowano związki rtęci jako zaprawy, zostały one wycofane jako bardzo toksyczne dla środowiska. Do rozwoju stosowania środków ochrony roślin, w tym fungicydów przyczyniło się także wynalezienie około 1880 roku opryskiwacza, który usprawnił ich zastosowanie w uprawach polowych. Pierwsze fungicydy syntetyczne pojawiły się wraz z rozwojem chemii organicznej w drugiej połowie XX wieku.
Klasyfikacja fungicydów
Jest wiele sposobów klasyfikowania środków grzybobójczych w zależnoci od przyjętych kategorii. Poniżej przedstawimy kilka z nich, albowiem może to być pomocne przy wyborze optymalnego programu ochrony fungicydowej roślin uprawnych.
Zachowanie fungicydów w stosunku do rośliny
Określa ona sposób “powiązania” fungicydów z rośliną uprawną oraz mobilność substancji czynnej w jej wnętrzu.
- działanie powierzchniowe — po zastosowaniu substancja aktywna pozostaje na powierzchni rośliny chronionej
- działanie wgłębne — po zastosowaniu substancja aktywna zawarta w preparacie wnika do rośliny na potraktowanej jej części, ale nie przemieszcza się (we floemie) do nie opryskanych, lub nowo wyrastających części rośliny. Pewną odmianą tego działania jest działanie translaminarne, w którym następuje częściowe przemieszczanie się substancji w roślinie
- działanie systemiczne — substancja aktywna wnika do rośliny i może się w niej przemieszczać (we floemie), głównie wertykalnie, do nowych przyrostów
Sposób ochrony rośliny uprawnej
Środki grzybobójcze w różny sposób działają na rośliny uprawne. Od ich właściwości zależy miejsce fungicydów w programach ochrony oraz przydatność do tworzenia mieszanin opryskowych.
- Fungicydy zapobiegawcze są stosowane prewencyjnie przed infekcją choroby.
- Fungicydy interwencyjne i lecznicze są stosowane zapobiegawczo lub bezpośrednio po pojawieniu się pierwszych objawów choroby roślin.
- Fungicydy wyniszczające są stosowane po wystąpieniu objawów choroby, mają zdolność zwalczania chorób na każdym etapie ich rozwoju.
Klasyfikacja fungicydów ze względu na sposób działania na grzyby chorobotwórcze
Powołana przez firmy chemiczne organizacja FRAC (Fungicide Resistance Action Committee), dokonała klasyfikacji fungicydów ze względu na mechanizm działania.
Najważniejsze grupy chemiczne środków ochrony roślin z grupy fungicydów
- Benzimidazole oraz tiofanaty MBC (Methyl Benzimidazole Carbamates) – w większości wycofane w ostatnich latach decyzją Komisji Europejskiej.
- Triazole DMI (DeMethylation Inhibitors) metkonazol, protiokonazol, inne
- Strobiluriny QoI (Quinone outside Inhibitors) azoksystrobina, inne
- Fungicydy SDHI (Succinate Dehydrogenase Inhibitors)
Podział fungicydów ze względu na zawartość substancji aktywnych
Gotowe produkty mogą w swoim składzie zawierać jedną i więcej substancji aktywnych (najczęściej 1 do 3). Wykonywanie zabiegów przy użyciu więcej niż jednej substancji aktywnej ma wiele zalet. Dzięki temu można uzyskać lepszy efekt ekonomiczny wykonywanego zabiegu. Osiągnąć większą skuteczność w zwalczaniu trudnych chorób, wykorzystać różne sposoby ochrony rośliny uprawnej, czy też zapobiegać zjawisku odporności chorób.
Fungicydy — zasady stosowania
Zgodnie z wymogami Integrowanej Ochrony Roślin, zabiegi należy wykonywać na podstawie wyników lustracji polowej i ocenie, czy zostały przekroczone progi ekonomicznej szkodliwości zwalczanej choroby. Wybór produktu, poza aspektem ekonomicznym, powinien opierać się na analizie spektrum zwalczanych chorób oraz możliwości mieszania z innymi produktami, jeśli jest taki zamiar.
Fungicydy a strategia przeciwdziałania odporności grzybów
Jeżeli planujemy wykonanie więcej niż jednego zabiegu w sezonie wegetacyjnym dla uzyskania najlepszych rezultatów, należy pamiętać o wykorzystaniu różnych mechanizmów działania substancji aktywnych zawartych w produktach. Wpisuje się to w strategię przeciwdziałania powstawania odporności, co pozwoli na uzyskanie najlepszych rezultatów. Zawsze przed użyciem produktu należy przeczytać etykietę — instrukcję stosowania. Pozwoli to uniknąć ewentualnej pomyłki. Należy zwrócić uwagę na zapisy dotyczące zakresu stosowania, jest to kluczowa informacja dla budowania dobrego Programu Ochrony oraz uzyskania wysokiej skuteczności zabiegów.
